Rijke Nederlandse jongens die in de zeventiende eeuw naar Italië reisden, waren een wandelende goudmijn voor malafide herbergiers, koetsiers en gidsen. Of het nu ging om geldbeluste waarden, opdringerige bediendes of intimiderende douaniers: een Nederlander moest goed opletten niet opgelicht te worden. Reisgidsjes beschreven dan ook driftig hoe een Nederlandse reiziger zich het beste tegen al deze ongemakken kon indekken. Zo ook de volgende anonieme reiziger, die zijn reisverslagen van de jaren 1677-1679 doorspekt met goed bedoelde adviezen. Hij raadde zijn lezers aan om altijd een contract met een Italiaanse koetsier af te sluiten.

Het zy datmen een koets, chaise, of paard huurt, dientmen een beschreven contract met de meester daarvan te maken, andersints is men onderwegen zeer geplaagt.

1. de route te reguleeren die men houden wil, waar men stil begeert te leggen, en voor hoe langen tijd.
2. de prys te noteeren, waarvoor men in ’t geheel geaccordeert is.
3. dat de vitturin [koetsier] gehouden zal wesen alle d’onkosten onderwegen, als het overzetten van rivieren, tollen &c. te betaelen. Dese onkosten zyn wel niet groot, maar men bevryd zig daar door van veel moeyte, als men dien last aen den vitturin laat.
4. dat by aldien de weg door t’ water, sneeuw of ander onvoorsien voorval hindernis gaf datmen met de koets of chaise de reys niet konde voortzetten, men als dan pro rato van de afgedaane weg by de dagreijsen gerekent zoo of zoo veel van de geaccordeerder somme betalen zal. Sy weten van te voren hoe de weg is, maar houden zig quansuis als gesurprenneert [verrast], als se eenig obstakel vinden, en dwingen u alsdan het volle bedongene te geven, dat by desen artikel voor te komen is.
5. Betaelt aen den verhuurder vande koets, chaise of paard de geaccordeerde somme noty af: maar tragt die te behouden tot dat de reys volbragt is, dog zoo hy daarop staat om yets op rekening te hebben, geeft hem daarvan zoo weynig als t mogelyk is, en reguleert het resteerende geld in het accord zoodanig, dat gy altyt op weg van den vitturin meester zyt, want deselve zal u dagelyks om geld komen aanspreeken tot het voeder van de paarden, dat hem geven kond, dog met kleyne parteyen, en dat hy telkens het ontfangens op het contract tekene. Enfin stelt dit zoodanig dat gy op de plaats komende daar uw contract eyndigt, nog geld in handen hebt.

Mochten al deze clausules niet baten, dan kon de reiziger natuurlijk ook nog de plaatselijke burgemeester aanschieten:

By aldien de vitturin onderwegen de beest speelde, dreygt hem geen drinckgeld te zullen geven, en zoo dat niet helpt, hebt gy anders niet te doen als by den eersten Podestà [burgemeester] of Rechter over hem te klagen, en men bekomt gemeenlyk prompts satisfactie.

Ook had een koetsier nog enige gemene trucjes achter de hand, die de lezer moest weten:

Soo men te paard gaat, en dat de vitturin oock een paard neemt, heeftmen daar tegens te protesteren datmen hetselve niet betalen zal: want de gewoonte is dat sy te voet moeten loopen, wyl men dog daarby min of meer wegs spoeyt.

Als met koets, chaise of paard gaat, maackt noyt beding dat de vitturin u onderwegen zal tracteren en gy zult u beter bevinden de directie daarvan aen u selven te behoudeb, want meest door gants Italiens, te weten ten platten lande, zyn de prysen vande herbergen gereguleert. Men geeft ’s middags 3 Julij en ’s avonds 4 Julij voorde maaltyt en t slapen. Dese manier noemtmen a pasto eeten. En zoo gy ter discretie van den vitturin leeft, zult gy slegt daer aen zyn, want sy u voor 2 a 3 Julij ’s daags doen tracteren en steken de rest in haar zak.

  Anon. Reize door Duitsland na Italien en Vranckryk […]. 1677-1679. KB 70 J 3, 35r-36r.