24 augustus 1663, Constantijn Huygens jr., Den Haag

Monconis wilde dat Borri hem zou leren om de steen der wijzen te maken en verzocht dat zo aanhoudend dat Borri ontzet was en zei dat hij een geen discretie had. Ik denk bovendien dat het heel moeilijk is om te leren zonder het zelf te zien. Ik heb de aanklacht van de Inquisitie tegen Borri gelezen. Het is erg lang en vol eigenaardigheden en laat zien of alles waar is. Het laat zelfs zien dat hij plannen had die doen denken aan die van wijlen Jan van Leiden [een verhaal op zich]. Er zijn veel verschijningen en gesprekken met engelen, ook met de aartsengel Michaël.

Monconis a voulu à force apprendre de Borri a faire la pierre philosophale et l’en a sollicité avec tant d’empressement que Borri en est tout scandalisé et dit qu’il n’a point de discretione. Outre cela je croy qu’il auroit grand’ peine a luy apprendre ce qu’il ne scait pas luy mesme. J’ay leu la sentence de l’inquisition contre Borri qui est fort longue et pleine des particularités, et fait voir si tout est vray in facto qu’il a eu des desseins qui ont beaucoup de rapport a ceux de feu Jan van Leiden. Il y entre beaucoup d’apparitions et d’entretiens auec les Anges, sur tout avec l’Archange Michel (…)

In de zomer van 1663 bezocht Christiaan Huygens de Royal Society in Londen, een geleerdenclub waarvan hij kort daarna lid zou worden. Vanuit Den Haag hielden broers Constantijn en Lodewijk hem op de hoogte. Bijzonder veel interesse had Christiaan in de Italiaanse Giuseppe Francesco Borri (1627-1695), waarover hij al eerder had gecorrespondeerd. Borri was een Italiaanse mysticus en alchemist, die door de Romeinse Inquisitie in 1659 in absentia was vervolgd. Door gebrek aan beter besloot de Inquisitie twee jaar later om Borri’s geschriften en zijn beeltenis op te hangen en te verbranden op het Campo de’ Fiori. (Dat bleek een A-locatie voor verbrandingen: Giordano Bruno liet er ook het leven.)

Deze aanklacht werd in 1662 vertaald naar het Nederlands en uitgegeven in het pamflet ‘Sententie en Executie gewesen en gedaen over zijn Excellentie Francisco Joseph Borri, door de Heylige Inquisitie tot Romen’ (te raadplegen in de Knuttelcatalogus). Constantijn had een exemplaar in handen gekregen en vertelde zijn broer smakelijk over de eigenaardigheden in het boekje.

De brief is hier in zijn volledigheid te lezen.

Portret van Giuseppe Francesco Borri, Pieter van Schuppen, naar Jürgen Ovens, 1675. Rijkmuseum: RP-P-1908-4551.